Dom pasywny – czym się charakteryzuje i ile kosztuje jego budowa?

Dom pasywny to nieruchomość, którą wyróżnia zerowy lub bardzo niski poziom zużycia energii. Zapewnia o wiele niższe rachunki za prąd, skutecznie izoluje przed utratą ciepła i mniejszą emisję dwutlenku węgla. Sprawdź, co powinieneś wiedzieć o domu pasywnym, w tym, z czego buduje się domy pasywne i jakie są sposoby jego ogrzewania.

Co to jest dom pasywny?

Dom pasywny to budynek mieszkalny, który ma zerowe lub ograniczone do minimum zapotrzebowanie energetyczne. Określa się go standardem NF15.

Zgodnie z Polskim Instytutem Budownictwa Pasywnego musi on spełniać trzy warunki:

• Komfortowy klimat wewnętrzny domu osiąga się bez dodatkowego systemu grzewczego i bez klimatyzacji. Zapotrzebowanie na ciepło może wynosić, zgodnie z Pakietem Planowania Budownictwa Pasywnego (PHPP), maksymalnie 15 kWh/(m kw. a).
• Kryteria komfortu muszą być spełnione w każdym pomieszczeniu mieszkalnym, zimą i latem. Wiąże się to z:

• konkretnymi wartościami U (wartości omówione w dalszej części artykułu);
• tym, że przezroczyste powierzchnie w orientacji zachodniej lub wschodniej (± 50°) i te o nachyleniu mniejszym niż 75° do płaszczyzny poziomej nie mogą przekraczać 15 proc. podstawowej powierzchni użytkowej lub muszą mieć tymczasową ochronę przed słońcem ze współczynnikiem redukcji co najmniej 75 proc. Dla okna od strony południowej limit to 25 proc. podstawowej powierzchni użytkowej;
• temperaturą powietrza nawiewanego na wylocie w pomieszczeniu niemogącą wynieść poniżej 17°C. Obowiązkowy jest równomierny przepływ powietrza przez wszystkie pokoje i w każdym pokoju. Wentylacja powinna zapewniać wysoką jakość powietrza (DIN 1946), a ekspozycja dźwięku przez system musi być bardzo mała (poniżej 25 dBA);
• obecnością co najmniej jednego otwieralnego przepustu powietrza w każdym pomieszczeniu mieszkalnym, aby możliwy był przepływ powietrza w mieszkaniu z zewnątrz (chłodzenie latem).

• Zużycie energii pierwotnej do wszystkich zastosowań domowych (ogrzewanie, ciepła woda i energii elektrycznej dla gospodarstw domowych) razem nie może przekraczać 120 kWh/(m kw. a). Obliczenie jest wykonywane zgodnie z PHPP.

Dzięki takiej specyfice nieruchomości można zminimalizować zużycie energii do ogrzania domu i zyskać spore oszczędności.

Dom pasywny a energooszczędny

To, co łączy dom pasywny i dom energooszczędny, to niższe zużycie energii w porównaniu do budynków tradycyjnego budownictwa. Istnieje jednak wiele różnic, które sprawiają, że stanowią one dwa osobne rodzaje nieruchomości.

Mimo że dom pasywny i energooszczędny mają mniejsze zapotrzebowanie na energię, to ich poziom jest różny. Pierwszy z nich zużywa mniej niż 15 kWh (m kw./rok), a drugi – nieco więcej, bo ok. 40–50 kWh (m kw./rok).

Celem budynków pasywnych jest zeroenergetyczność. Z uwagi na klimat, w jakim znajduje się Polska, jest to jednak niemożliwe. Dlatego dopuszczalne zużycie może wynosić nie więcej niż 15 kWh (m kw./rok). Z kolei domy energooszczędne mają redukować zapotrzebowanie energetyczne, a nie prowadzić do pełnej niezależności.

Różni je również źródło energii. Pierwszy rodzaj budynków zakłada korzystanie jedynie z naturalnych. Ten drugie natomiast nie wyklucza posiłkowania się zasobami z tradycyjnych źródeł energii, np. gaz.

A co z kominkiem w domu pasywnym? Może się on w nim znaleźć, ale jako dodatkowe źródło ciepła. Zdarza się również, że proponowane są jego wersje alternatywne, np. biokominek.

Domy pasywne często mają prostszą formę architektoniczną, są projektowane na planie prostokąta bez dodatkowych elementów architektonicznych, takich jak wykusze. W domach energooszczędnych jako alternatywę dla balkonów dopuszcza się tarasy na części pokrytej stropodachem, np. garażem.

Budownictwo pasywne wymaga również lepszej szczelności, grubszej warstwy termoizolacyjnej i stolarki okiennej i drzwiowej o podwyższonych parametrach termicznych.

Ponadto nieruchomości zeroenergetyczne muszą być odpowiednio usytuowane na działce, co nie jest konieczne w przypadku energooszczędnych.

Jakie wymagania musi spełniać dom pasywny?

Chcesz wybudować dom pasywny? Zobacz, jakie warunki musi spełniać, aby został za taki uznany.

Zwarta bryła

Nowoczesny dom pasywny musi mieć prostą, zwartą formę, bez wykuszy i balkonów. Budynek powinien być przeszklony, a jego dach – jedno- lub dwuspadowy. Wszystko po to, aby unikać utraty ciepła przez powstawanie mostków termicznych.

Schemat domu pasywnego najczęściej ma kształt kwadratu lub prostokąta, co ułatwia jego ocieplanie.

Zwykle nie ma w nim podpiwniczenia, bo wymaga to drogiej izolacji przeciwwodnej. Również spiżarnie, kotłownie i pomieszczenia gospodarcze raczej umieszcza się na parterze.

Odpowiednie miejsce na działce i względem stron świata

Równie ważne jest usytuowanie domu pasywnego w konkretnym miejscu działki i jego położenie względem stron świata.

Budynek powinien znajdować się w części gruntu, na której nie występuje zacienienie. Wynika to stąd, że dom wykorzystuje energię słoneczną do ogrzania wnętrza.

Ściana z największymi przeszkleniami domu powinna być skierowana ku stronie południowej. Dzięki temu promienie słoneczne łatwo przedostają się do środka budynku, ogrzewając powietrze w pomieszczeniach. Takie rozwiązanie pozwala ocieplać pokoje przez cały rok (choć ze względu na różne pory roku i pogodę nie zawsze tak samo intensywnie).

Z kolei ta część budynku, która będzie wychodzić na północ, nie powinna mieć okien lub niewielkie, aby uniknąć uciekania ciepła.

Ważna jest również analiza najbliższego otoczenia domu. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dowiesz się m.in. jakie inwestycje mogą powstać na sąsiedniej działce, np. hala magazynowa. Potrzebne jest Ci to po to, aby mieć pewność, że cokolwiek znajduje się wokół Twojego domu, nie będzie rzucało na niego cienia, a tym samym – nie utrudni jego ogrzania.

Energooszczędne, pasywne okna

To bardzo istotny element budynków pasywnych. To przez okna do wnętrza mieszkania dostaje się ciepło słoneczne i dzięki nim pozostaje ono w środku. Stąd muszą one spełniać konkretne wymagania techniczne.

Ich współczynnik:

• Uw, czyli wartość wskazująca poziom izolacyjności cieplnej okna, ma wynosić maksymalnie 0,8 W/m kw. K);
• Ug, czyli wartość wskazująca poziom przenikania ciepła szyby – maksymalnie 0,7 W/(m kw. K);
• Uf, czyli wartość wskazująca poziom przenikania ciepła dla profilu (ramy okiennej) – 0,8 W/(m kw. K);
• g, czyli wartość wskazująca przepuszczalności energii powinien wynosić około 50–65 proc.

Okna do domu pasywnego montuje się w warstwie izolacyjnej. To sprawia, że skuteczniej unika się mostków termicznych.

Ponadto wybiera się modele trzyszybowe.

Odpowiednia izolacja termiczna

Przegrody budowlane (ściany, fundament, dach) powinny mieć odpowiednią grubość warstwy izolacyjnej. Dzięki temu ciepło pozostaje wewnątrz budynku.

Ściany w domu pasywnym buduje się w różnych technologiach i najczęściej są one dwu- i trójwarstwowe.

Grubość izolacji ścian zewnętrznych ze styropianu nie powinna być mniejsza niż 20 cm.

Podłoga powinna zostać zaizolowana styropianem grafitowym o grubości 20 cm, a dach – co najmniej 30-centymetrową warstwą.

Wskaźnik izolacyjności termicznej przegród zewnętrznych powinien wynosić maksymalnie 0,15 W/ (m kw. K).

Szczelność powietrzna budynku

Jako szczelność powietrzną określa się szczelność przegród budowlanych i połączeń między nimi. W domach pasywnych wynosi ona n50<0,6 h-1 (standard NF15).

Dzięki wysokiej szczelności redukuje się ryzyko zawilgoceniem przegród i zwiększa się sprawność systemów wentylacji i klimatyzacji.

Badanie szczelności powietrznej budynku wykonuje się test Blower Door Test przy pomocy tzw. drzwi nawiewnych zgodnie z normą PN-EN ISO 9972. W ramach niego wytwarza się różnicę ciśnień w wysokości 50 Pa między wnętrzem budynku a otoczeniem. Następnie mierzy się ilość powietrza przenikającą lub ulatniającą się przez szczeliny. Nieszczelności widoczne są w urządzeniu termowizyjnym.

Odnawialne źródła energii do podgrzewania wody użytkowej

Dom pasywny ma być przyjazny środowisku, dlatego do ogrzewania wody użytkowej korzysta się z naturalnych źródeł energii.

Stąd przy takich budynkach instaluje się:

• kolektory słoneczne,
• pompy ciepła,
• panele fotowoltaiczne.

Rekuperacja

Czyli system wentylacji z odzyskiwaniem ciepła. Dzięki niej ogranicza się straty ciepła i wykorzystuje odzyskane do ponownego ogrzewania budynku.

Sprawność rekuperacji powinna wynosić więcej niż 75 proc.

Rozkład pomieszczeń

Nie bez znaczenia pozostaje rozkład pomieszczeń. Chodzi o to, aby poszczególne pokoje były odpowiednio ogrzane w zależności od ich przeznaczenia i częstotliwości użytkowania.

Od strony południowej, czyli najbardziej nasłonecznionej, powinny znajdować się pokoje, w których mieszkańcy spędzają najwięcej czasu. Będzie to głównie salon.

Od strony wschodniej i zachodniej planuje się mniej wykorzystywane pomieszczenia, np. łazienkę i sypialnię, a od północnej odwiedzane najrzadziej, czyli spiżarnia, garaż, kotłownia.

Energooszczędny sprzęt AGD

Aby skutecznie ograniczyć zużycie energii w domu pasywnym, nie tylko powinieneś zadbać o materiały budowlane. Na całokształt wpływa również sprzęt AGD i oświetlenie. Jeśli wybierzesz tej najniższej klasy, na nic zda się jakościowy budulec: dom i tak będzie miał wysokie zapotrzebowanie energetyczne.

Wybieraj więc energooszczędne urządzenia i żarówki.

Ile kosztuje budowa domu pasywnego?

Cena domu pasywnego jest o 8–20 proc. wyższa w porównaniu do standardowego budownictwa. Za mały dom pasywny do 70 m kw. zapłacisz od 210 tys. do 420 tys. zł w stanie deweloperskim. Za energooszczędny budynek mieszkalny tej samej wielkości zapłacisz kilkanaście, kilkadziesiąt tysięcy złotych mniej.

Na koszt budowy takiej nieruchomości wpływają m.in.:

• zastosowane materiały, które muszą być wysokiej jakości;
• dodatkowe instalacje i urządzenia, jak fotowoltaika, pompa ciepła czy kolektory;
• stolarka okienna i drzwiowa;
• lokalizacja budynku.

Do kosztów musisz jednak doliczyć jeszcze m.in. projekt domu pasywnego. To wydatek rzędu kilku, kilkunastu tysięcy złotych.

Jak ogrzewać dom pasywny?

Wiesz już, że ten rodzaj nieruchomości do ogrzewania wykorzystuje energię słoneczną. Co w sytuacji, gdy jest jej niewystarczająco, w okresie jesienno-zimowym? Wtedy możesz wspomagać się innymi metodami. Najważniejsze jest to, aby bazowały one na naturalnych źródłach.

I tak do ogrzewania domu pasywnego skorzystasz m.in. z:

• pompy ciepła,
• mat grzewczych,
• promienników na podczerwień,
• kotła elektrycznego,
• kominka na biomasę.

Jak wybrać projekt domu pasywnego?

Wybór projektu nieruchomości to kluczowy etap inwestycji. To na jego podstawie powstanie Twój przyszły dom. Dlatego, aby mieć pewność, że będzie tym, czego potrzebujesz:

• zastanów się, jakie masz potrzeby mieszkaniowe (wielkość domu, liczba i układ pomieszczeń, liczba kondygnacji itp.);
• przemyśl, jakie są Twoje możliwości finansowe (w jakim zakresie finansujesz własnymi środkami, a w jakim – kredytem),
• ustal, która technologia budowy Cię interesuje (wolisz modułowe domy pasywne, wykonane w technologii murowanej czy może w szkieletowej?);
• dowiedz się, jakie warunki zabudowy obowiązują dla Twojej działki.

Gdy wybierzesz projekt, upewnij się, że jego parametry techniczne odpowiadają wymaganiom dla domów pasywnych.

Czy można samemu zbudować dom pasywny?

Jak chcesz zbudować dom pasywny, to zleć to zadanie specjalistom. Nieruchomości pasywne muszą spełniać surowe wymagania. Stąd nie jest wskazane stawianie go systemem gospodarczym.

Źródła:

1. „Budynki pasywne”, https://budowlaneabc.gov.pl/charakterystyka-energetyczna-budynkow/informacje-poradnik/okreslenie-oplacalnych-sposobow-poprawy-efektywnosci-energetycznej-wlasciwych-dla-typow-budynkow/budynki-pasywne/, data dostępu: 28.11.2023 r.
2. „Dom pasywny – czy jego budowa jest opłacalna? Co oznacza termin budownictwo pasywne?”, https://www.archon.pl/co-oznacza-dom-pasywny-art-10415, data dostępu: 28.11.2023 r.
3. Polski Instytut Budownictwa Pasywnego, https://pibp.pl/, data dostępu: 28.11.2023 r.